Cierpienie i jego duchowe owoce

Psalm 22 jest lamentacją indywidualną człowieka, który doznaje licznych cierpień fizycznych i duchowych i znajduje się u kresu swego życia. Wydaje mu się jakby Bóg całkowicie go opuścił i o nim zapomniał (w. 2-3).

1. Budowa psalmu, jego motywy i symbole
2. Bolesne „opuszczenie” przez Boga (w. 2-22)
3. Ufne rozradowanie się w Panu (w. 23-27)
4. Przyjdą do Pana wszystkie ludy ziemi (w. 28-32)

Wprowadzenie

Egzegeci są zdania, że ta lamentacja w tym Psalmie (w. 2-22) została z czasem poszerzona o dwa „dodatki”. Pierwszy z dodatków posiada wydźwięk liturgiczny (w. 23-27), a drugi porusza temat o królowaniu Boga nad wszystkimi narodami (w. 28-32). Psalm cieszył się dużym powodzeniem u Ewangelistów przy opisie Męki Pańskiej.

Budowa psalmu, jego motywy i symbole

Psalm 22 liczy 32 wersety. Składa się z trzech części. Pierwsza część to lamentacja indywidualna człowieka dotkniętego licznymi cierpieniami (w. 2-22), druga, to pieśń dziękczynna za otrzymaną pomoc od JHWH, Boga Izraela (w. 23-27), a trzecia, to prorocza zapowiedź nawrócenia się wszystkich narodów ziemi do JHWH (w. 28-32).
Pierwszym i najważniejszym symbolem w pierwszej części jest symbol przestrzenny, „oddalenie”: „daleko od mego Wybawcy” (w. 2); „Nie stój z dala ode mnie” (w. 12); „Ty zaś o Panie, nie stój z daleka” (w. 20). Oddalenie od Boga to poniekąd klasyczny temat w lamentacjach (por. Ps 10, 1; 35, 22; 38, 22; 71, 12). Zwykle wiąże się z nim „rozpaczliwe wołanie” do Boga. To typowy temat Deutero-Izajasza (41, 17; 49, 14; 54, 7) oraz niektórych Psalmistów (por. Ps 9, 11; 27, 10; 38, 22; 71, 11; 119, 8). Wołanie cierpiącego „dzień i noc” (por. Ps 88, 2; Jr 14, 17), a z drugiej strony milczenie ze strony Boga bywa porównywane do zachmurzonego nieba, które nigdy się nie rozjaśnia, lub do więzienia, z którego nie ma żadnej szansy ucieczki.

Drugim bardzo ważnym symbolem jest tzw. „zoomorfia”, czyli osaczenie przez groźne zwierzęta: „Otacza mnie mnóstwo cielców, osaczają mnie byki Baszanu. Rozwierają przeciwko mnie swoje paszcze, jak lew drapieżny i ryczący” (w. 13-14). „Bo psy mnie opadają” (w. 17), „z psich pazurów wyrwij moje jedyne dobro” (w. 21). Psalmista zaatakowany przez psy oraz przez bijących go złoczyńców cały jest poraniony i śmiertelnie osłabiony. „Wybaw mnie od lwiej paszczęki i od rogów bawolich” (w. 22). Warto wiedzieć, że na Bliskim Wschodzie groźne zwierzęta zwykle symbolizują „wcielenie” się złych duchów. Według ich wierzeń złe duchy sprowadzają na ludzi choroby i cierpienia.

Trzeci symbol wywodzi się ze środowiska militarnego i łowieckiego: „osacza mnie zgraja złoczyńców” (w. 17); „ocal od miecza moje życie” (w. 21). Jest to motyw bardzo często spotykamy w Psalmach (7, 6.16; 31, 5; 35, 7-8; 57, 7). Udręczony Psalmista znajduje się w stanie agonalnym. Nic więc dziwnego, że wrogowie rozbierają go i zabierają mu szaty. Jest to czwarty symbol: sąd odbyty nad nim i grabież jego mienia. „A oni się wpatrują, sycą mym widokiem; moje szaty dzielą między siebie i losy rzucają o moją suknię” (Ps 22, 18b.19).
Pierwsza część Psalmu cieszyła się wielkim zainteresowaniem u Ewangelistów. Odczytywali ją jako proroczą zapowiedź Jezusowej męki i śmierci (por. Mt 27, 35.43). A najważniejsze jest to, że ukrzyżowany Jezus modlił się słowami tego Psalmu: „Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił?” (por. Mt 27, 46; Mk 15, 34). Toteż Kościół pierwotny i Ojcowie Kościoła odczytywali pierwszą cześć Psalmu w kluczu chrystologicznym. Także współcześni egzegeci chętnie sięgają po ten Psalm i go opracowują. Również Żydzi bardzo go sobie cenią i widzą w nim „biografię” swego narodu, jakże bardzo doświadczanego na przestrzeni wieków.

Część I

Bolesne „opuszczenie” przez Boga (w. 2-22)

Pierwsza część Psalmu daje się podzielić na dwie zwrotki (w. 2-12a.12b-22).

Pierwsza zwrotka (w. 2-12a)

Pierwsza zwrotka otwiera się przejmującym lamentem: „Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił?...” (w. 2-3), a kończy prośbą błagalną skierowaną do Boga: „Nie stój z dala ode mnie, bo klęska jest blisko” (w. 12a). Wewnątrz zwrotki znajdują się trzy małe jednostki. Pierwsza, zawiera wspomnienie o ufności ojców (w. 4-6), druga, ukazuje aktualną sytuację Psalmisty (w. 7-9), a trzecia, czyni spojrzenie Psalmisty w przeszłość (w. 10-11).

a) Wspomnienie o ufności ojców (w. 4-6)

Psalmista woła do Pana: „[Boże], Chwało Izraela! Ty mieszkasz w świątyni, Tobie zaufali nasi przodkowie, zaufali, i Tyś ich uwolnił; do Ciebie wołali i zostali wybawieni, Tobie ufali i nie doznali wstydu” (w. 4-6). Występuje tu trzykrotnie bardzo ważny hebrajski czasownik bātah, „zaufać”, „zdawać się na kogoś”, „polegać na kimś”. Zaufać Bogu i zawierzyć Mu, znaczy polegać na Jego mądrości, dobroci, trosce i miłości, której Izraelici doświadczyli tak wiele razy. Doskonałym przykładem takiego całkowitego zaufania Bogu jest Abraham (Rdz 22, 8-14). Pięknie to jego zaufanie Bogu skomentował Autor Listu do Hebrajczyków: „Wyszedł, nie wiedząc, dokąd idzie. Dzięki wierze przywędrował do Ziemi Obiecanej” (Hbr 11, 8-9).
To odwoływanie się do przeszłości Izraela, stanowi charakterystyczny rys modlitwy Izraelitów. Doskonale ukazuje to Ps 143: „Rozpamiętuję dni starodawne, rozmyślam o wszystkich Twych czynach, rozważam dzieło rąk Twoich” (w. 5; por. Ps 42, 5; 44, 2; 77, 6.12; 78, 3). Psalmista ma świadomość tego, że przynależy do narodu, który posiada długą historię i ją wspomina ze wzruszeniem: „Wspominam o tym i rozrzewnia się dusza we mnie, jak to na czele uroczystego pochodu szedłem do domu Bożego, wśród głosów radości i dziękczynienia w świątecznym orszaku” (Ps 42, 5).
To wspominanie ma wielkie znaczenie dla Psalmisty, gdyż po pierwsze, dodaje mu ducha, a po drugie, pragnie on tą drogą „rozmiękczyć” serce Boga i skłonić do wysłuchania jego prośby. Mówiąc prawdę Psalmista „walczy” z Bogiem. Wierzy, że Bóg może zmienić swoje zdanie. Warto tu wspomnieć słynne „targowanie” się Abrahama z Bogiem (Rdz 18, 22-23) i „usilne błagania” Mojżesza (Wj 32-34) oraz proroka Jeremiasza: „Błogosławiony mąż, który pokłada ufność w Panu i Pan jest jego nadzieją” (Jr 17, 7). Ten sam motyw znajdujemy również w naszym Psalmie: „Tobie zaufali nasi przodkowie, zaufali i Tyś ich uwolnił…” (w. 5-6).

b) Aktualna sytuacja Psalmisty (w. 7-9)

W centralnej części zwrotki jest opisana dramatyczna sytuacja Psalmisty. W jego bliskości nie znajduje się JHWH, Bóg Izraela, ale jego wrogowie. Widzimy tu jaskrawy kontrast pomiędzy Psalmistą, a sytuacją jego ojców: Oni „zaufali” JHWH, „wołali” do Niego i On ich „wybawił”, on natomiast czuje się nędzarzem, jak „robak”, co pełza po ziemi (w. 7), który łatwo może być zdeptany. Psalmista jest tu ukazany w konfrontacji ze swoim środowiskiem. Ludzie mają go za nic, gdyż stał się, jak mówi tekst hebrajski, herepāh ʼādām, „hańbą ludzkości” i został ûbezûj, „wzgardzony przez naród” (w. 7). Będąc – ich zdaniem – człowiekiem zhańbionym, słusznie zasłużył sobie na to, by go unikano i odpychano. Dlatego teraz „nie ma nikogo, kto by mu pomógł” (w. 12b).

Toteż Psalmista uskarża się: „Szydzą ze mnie wszyscy, którzy na mnie patrzą, rozwierają wargi, potrząsają głową [i mówią]: «Zaufał Panu, niech go wyzwoli, niechże go wyrwie, jeśli go miłuje» (w. 8-9). Wyrażenie „rozwierają wargi” nie jest jasne, prawdopodobnie chodzi o obrzucanie go wulgarnymi epitetami. Być może, że drwią sobie z niego, mówiąc że na próżno wierzył w to, że Bóg jest jego przyjacielem, aż tu się okazało, że wcale tak nie jest. Toteż czują się wolni do tego, by nim gardzić i poniewierać. Co więcej, dążą ku temu, by go całkowicie oderwać „od jego Boga”.

c) Spojrzenie Psalmisty w przeszłość (10-11)

Te dwa wersety należy czytać w łączności z w. 4-6. Tak jak Izrael, jako naród, zawdzięcza swoją egzystencję Bogu Wybawicielowi, który wybawił go z niewoli egipskiej, tak również Psalmista zawdzięcza wszystko kim jest i co posiada swojej szczególnej więzi z Bogiem. Ma tego świadomość bardzo głęboką i wyjątkową, gdyż mówi: „Ty mnie zaiste wydobyłeś z matczynego łona” (w. 10a). Bóg jest tutaj ukazany jako „akuszerka”. Także w opisie powołania proroka Jeremiasza mówi się o nadzwyczajnej interwencji Boga: „Zanim ukształtowałem cię w łonie matki, znałem cię, nim przyszedłeś na świat, poświęciłem cię, prorokiem dla narodów ustanowiłem cię” (Jr 1, 5). Dużo światła na poczęcie i narodziny człowieka rzuca Psalm 139 (w. 13-16) i Księga Hioba (10, 8-12). Z tekstów tych wynika, że w świecie Biblii, tak poczęcie jak i narodziny człowieka są Bożym cudem, a nie dziełem ludzkim. Zatem Psalmista zawdzięcza swoje narodziny nie akuszerce, ale Bogu.
Słowa: „Ty mnie czyniłeś bezpiecznym u piersi mej matki” (Ps 22, 10b) mają wydźwięk psychologiczny. Jest tu mowa o czymś takim, co się nazywa „fundamentalną ufnością”. Został on bowiem przyjęty z miłością przez swoją matkę. W tym matczynym przyjęciu go z miłością Psalmista odczytuje Boże działanie, Jego obecność przy sobie. Od pierwszego momentu swego istnienia Psalmista był zjednoczony z Bogiem: „Ty jesteś moim Bogiem od łona mej matki” (w. 11b). Nie istnieje w jego życiu więź „starsza” i bardziej „intymna” niż ta, która go łączy z JHWH, Bogiem Izraela. Toteż „oddalenie się Boga”, którego teraz doświadcza (w. 2-3.7-9) jest dla niego tak bardzo bolesne. Nic więc dziwnego, że rozpaczliwie woła do Boga: „Nie stój z dala ode mnie!” (w. 12a).

Druga zwrotka (w. 12b-22)

Także wewnątrz drugiej zwrotki znajdują się małe jednostki. Jest ich cztery: otoczony przez groźne zwierzęta (w. 13-14); Psalmista bliski śmierci (w. 15-16); jakby już nieżywy (w. 17-19); prośba błagalna i wysłuchanie (w. 20-22).

a) Otoczony przez groźne zwierzęta (w. 13-14)

Słowa „a nie ma wspomożyciela” (w. 12b) bardzo wyraźnie wskazują na „wyizolowanie” i „osamotnienie” Psalmisty. Oprócz tego osamotnienia towarzyszy mu poczucie osaczenia przez groźne zwierzęta. Najpierw pojawiają się „byki” (w. 13), które w starożytności były symbolem „potęgi” i „władzy”. Zwykle pod tym obrazem w Starym Testamencie ukrywają się mężczyźni silni, zdrowi, bogaci i władczy. Akurat teraz zebrali się razem, by atakować Psalmistę chorego, słabego i znajdującego się u kresu sił. Jest „biedakiem” (w. 25), a oni „zdrowi” i „pełni sił”.
W tej sytuacji Psalmista czuje się jak „robak” (w. 7), oni natomiast z racji swej „arogancji”, zatracają swe ludzkie oblicze i przeradzają się w rozhukane „cielce” i „byki Baszanu” (w. 12). Obok „byków Baszanu” jawią się także „lwy drapieżne i ryczące”, z „otwartymi paszczami”, gotowe go zabić i pożreć (w. 14). Te obrazy każą myśleć o trybunale, gdzie niestety często panuje „prawo dżungli”, gdzie potężne zwierzęta eliminują mniejsze i słabsze.
Jak wspomniano wyżej, na Bliskim Wschodzie, groźne zwierzęta symbolizowały także złe duchy, które sprowadzały na ludzi choroby, nieszczęścia i wypadki. Można zatem w tych zwierzętach widzieć także moce piekielne godzące w życie Psalmisty.

b) Psalmista jest bliski śmierci (w. 15-16)

Wrogami Psalmisty mogą być zatem konkretni ludzie, albo są to tylko wyobrażenia chorego człowieka, które dotyczą prawdziwego, wielkiego nieprzyjaciela człowieka, jakim jest „śmierć” (w. 16). Nie mówi się tutaj o naturalnej śmierci człowieka w podeszłym wieku, ale o nagłej, przedwczesnej śmierci młodego mężczyzny z powodu choroby lub przemocy.
Śmierć u ludzi Starego Testamentu jest synonimem „oddalenia” się od Boga. W Szeolu, w krainie śmierci, „nikt nie wspomni” o Bogu (Ps 6, 6); „nikt ze zmarłych nie wstanie i nie będzie sławił Pana”, „nikt w grobie nie opowiada” o Jego dobrodziejstwach, „nikt w Szeolu” nie wspomina o Jego wierności (Ps 88, 11-13). Śmierć jest tutaj oddana za pomocą kilku metafor: „rozpływam się jak woda”, „rozłączają się wszystkie moje kości”, „serce moje topnieje jak wosk” (w. 15). Kolejne objawy zbliżającego się końca życia to: „gardło suche jak skorupa”, „język [jego] przywiera do podniebienia” (w. 16).

c) Jakby już nieżywy (w. 17-19)

Wersety 17-19 są paralelne do wersetów 13-15. W wersetach 13-15 wrogowie Psalmisty są oddani symbolem dwóch rodzajów groźnych zwierząt: byków (liczba mnoga) i lwa (liczba pojedyncza). W wersetach 17-19 jest tak samo, są psy (liczba mnoga) i jest lew (liczba pojedyncza). Nie jest to zwykły przypadek. Jakie to ma znaczenie? Otóż u nas w Europie jesteśmy przyzwyczajeni myśleć o psach, jako o zwierzętach przyjaznych człowiekowi. Natomiast na Bliskim Wschodzie i w Izraelu myślano inaczej. Psy były uważane za zwierzęta „nieczyste”, toteż unikano ich, gardzono nimi i się ich bano. Nic więc dziwnego, że będąc odpychane przez ludzi błąkały się po pustkowiach, łączyły w stada i stawały się zdziczałe.
Będąc w stanie zdziczenia atakowały ludzi stadnie, podobnie jak wilki. Gdy dopadły człowieka to gryzły go po rękach i nogach, a niekiedy nawet zagryzały. Wyobraźmy sobie teraz Psalmistę chorego, słabego, którego zaatakowało takie właśnie stado psów: „psy mnie opadają” (w. 17a). Nie może przed nimi uciec ani się obronić. Jego wrogowie patrząc na to „sycą się jego widokiem” (w. 18b) i mówią: to już koniec z nim. Dla nas to on już jest martwy i dzielą się jego rzeczami: „moje szaty dzielą między siebie i losy rzucają o moją suknię” (w. 19).

d) Prośba błagalna i wysłuchanie (w. 20-22)

Jak widzimy, wytworzyła się dla Psalmisty sytuacja bardzo groźna (w. 17-19), więc woła rozpaczliwie do JHWH: „O Panie, nie stój z daleka; Mocy moja, spiesz mi na ratunek” (w. 20), zagrażają mi niebezpieczeństwa, od których Panie musisz mnie wybawić: od „miecza” (w. 21a); od „psich pazurów” (w. 21b); od „lwiej paszczęki” (w. 22a) i od „rogów bawolich” (w. 22b). Trzy śmiertelne niebezpieczeństwa już spotkaliśmy wcześniej w wersetach 13-14; 17a, natomiast czwarte niebezpieczeństwo: „miecz” (w. 21a) występuje tu po raz pierwszy. Wszystko wskazuje na to, że posiada go „zgraia złoczyńców”, która go „osacza” (w. 17b).

Psalmista błaga Boga o „ocalenie” jego „życia” (w. 21a). Jest tu wyrażona bardzo głęboka myśl teologiczna: tylko Bóg jest dawcą ludzkiego życia i tylko On jest w stanie je ocalić.

Część II

Druga cześć Psalmu każe się domyślać, że Bóg wysłuchał prośby błagalnej Psalmisty. Składa się ona z dwóch dodatków (w. 23-27.28-32). Pierwszym dodatkiem jest pieśń dziękczynna Psalmisty za wyświadczone mu przez Boga dobrodziejstwa (w. 23-27), a drugim, prorocka zapowiedź o nawróceniu się wszystkich narodów świata do JHWH, Boga Izraela (w. 28-32).

Ufne rozradowanie się w Panu (w. 23-27)

Pieśń dziękczynna Psalmisty składa się z trzech małych jednostek. Pierwszą jednostką jest zaproszenie do uwielbiania Boga (w. 23-24); drugą, opis doświadczenia wybawienia (w. 25), a trzecią, jest nią coś, co można nazwać „eucharystią” ubogich (w. 26-27).

a) Zaproszenie do uwielbiania Boga (w. 23-24)

„Będę głosił imię Twoje swym braciom” (w. 23). Hebrajski czasownik sāpar, „głosić”, „opowiadać” (w. 23), który otwiera drugą część Psalmu pojawi się ponownie na końcu Psalmu: „Potomstwo moje… opowie o Panu pokoleniu przyszłemu” (w. 31b-32a). Oznacza to, że „głoszenie”, „opowiadanie” stanowi główny motyw drugiej części Psalmu. Motyw ten jest potwierdzony i wzmocniony także przez drugi czasownik: zākar, „pamiętać”, „przypominać”, który znajduje pośrodku drugiej części.
Dlaczego mamy tutaj taki mocny akcent położony na „pamięci”, na „pamiętaniu”? Otóż dlatego, że w Starym Testamencie „uwielbianie” Boga, „dziękowanie” Mu, polega przede wszystkim na „rozpamiętywaniu” o otrzymanych dobrodziejstwach, a z kolei na „opowiadaniu” o tym drugim ludziom. Jest bardzo mądre, gdyż tą drogą w środowisku rodzinnym podtrzymuje się i przekazuje wiarę w Boga.
Doskonale ilustruje to Psalmu 40: „Głosiłem Twoją sprawiedliwość w wielkim zgromadzeniu…; Głosiłem Twoją wierność i pomoc. Nie taiłem Twej łaski ani Twej wierności…” (w. 10-11). Milczenie o tym równałoby się brakowi „wdzięczności”. Dziękczynienie nie może być tylko sprawą osobistą Psalmisty. Musi posłużyć ono za „przykład” dla drugich. Postawę taką pokazuje Psalm 34: „Dusza moja będzie się chlubiła w Panu, niech słyszą to pokorni i niech się weselą! Uwielbiajcie ze mną Pana, imię Jego wspólnie wywyższajmy!” (w. 3-4).
Adresatami tego „opowiadania” są „bracia”. Tu nie chodzi tylko o rodzeństwo, ale o „braci” w wierze. Wskazują na to słowa: „całe potomstwo Jakuba”, „całe potomstwo Izraela” (w. 24a.26) i to nie tyle w sensie etnicznym, ale duchowym, jako wspólnota tych, którzy „lękają się Pana”. Chodzi tu o „ubogich”, którzy „szukają Boga” (w. 27a). Psalmista, który w pierwszej części Psalmu czuł się oddalony od Boga i wyizolowany przez wspólnotę, teraz znajduje się pośrodku „braci”.

b) Doświadczenie wybawienia (w. 25)

Psalmista „opowiada” wspólnocie swoje przeżycia, opisane w pierwszej części Psalmu. Są to przeżycia natury mistycznej, człowieka postawionego przed „świętością” i „majestatem” Boga, który równocześnie doświadcza „zachwytu”, jak i „lęku”. Znamy ten duchowy stań pod łacińską nazwą: misterium fascinosum et tremendum. Ilustruje go dobrze Psalm 38: „Niech cała ziemia boi się Pana, i niech się Go lękają wszyscy mieszkańcy świata!” (w. 8) i żyją nabożnie w „bojaźni Bożej” i czują się szczęśliwi.
W czym objawia się świętość Boga? Otóż wspólnota wiernych dostrzega świętość Boga w Jego trosce o biednych: „Bo On nie wzgardził ani się nie brzydził nędzą biedaka” (w. 25). Jest to coś, co szczególnie „odróżnia” Boga od człowieka. Podobnie mamy w Nowym Testamencie. Jezus głosi Ewangelię przede wszystkim ubogim i właśnie to jest ewidentnym znakiem rozpoznawczym Królestwa Bożego (Łk 7, 20-23; Mt 11, 3-5).
Osoby ubogie, które często bywają usuwane przez ludzi na margines, są szczególnie umiłowane przez Boga. Jednym słowem, JHWH, Bóg Izraela, jest Bogiem, który troszczy się o ubogich. Nic więc dziwnego, że „duchowość” ubogich jest rozwijana i pielęgnowana w Piśmie Świętym, zwłaszcza przez Proroków i Psalmistów. Stąd można powiedzieć, że Psalmy są pieśniami „ubogich JHWH”, to znaczy, gorliwych czcicieli Boga Izraela. Warto tu przywołać dwa wymowne teksty: „Albowiem Ty wybawiasz lud pokorny, a pogardzasz wzrok wyniosły” (Ps 18, 28); „Strąca władców z tronu, a wywyższa pokornych” (Łk 1, 51-52).

c) Eucharystia ubogich (w. 26-27)

Psalmista znajdując się w wielkiej potrzebie ślubował, że jeśli ocaleje, to złoży Bogu ofiarę. Teraz stara się wypełnić uczyniony ślub zgodnie z tym co mówi Psalm 50: „Złóż Bogu ofiarę dziękczynną i wypełniaj swe śluby złożone Najwyższemu” (w. 14). Ofiara dziękczynna to jedna z form uwielbienia Boga, swego rodzaju celebracja „komunii” pomiędzy Bogiem, kapłanem i wspólnotą, gdzie „ubodzy będą jedli do syta, a ci, którzy Go szukają, będą chwalić Pana” (w. 27).
Niewątpliwie rodzi to wspaniałą jedność pomiędzy Bogiem, ofiarującym i wspólnotą. Stwarza okazję do dawania świadectwa o Bogu, o Jego pomocy jakiej udzielił potrzebującemu. Na ucztę ofiarną są zaproszeni „ubodzy JHWH”, czyli ubodzy, nie tyle w sensie materialnym, ale duchowym. Są to osoby, które „Go szukają”, będąc w potrzebie (w. 27b; por. Ps 24, 6), które „znają Jego imię” (por. Ps 9, 11), czyli Go kochają i co najważniejsze, które „uznają swoją [całkowitą] zależność od Boga”.

Przyjdą do Pana wszystkie ludy ziemi (w. 28-32)

W tym miejscu Psalmista zaprasza wszystkie narody świata, by oddawały cześć JHWH, Bogu Izraela: „Przypomną sobie i wrócą do Pana wszystkie krańce ziemi; i oddadzą Mu pokłon wszystkie szczepy pogańskie” (w. 28). Występuje tu bardzo ważny hebrajski czasownik o wydźwięku teologicznym: zākar, „pamiętać”, „przypomnieć sobie”. Co to oznacza? Otóż narody pogańskie są tu postrzegane jako te, które kiedyś znały prawdziwego Boga, ale potem zapomniały o Nim i pogrążyły się w bałwochwalstwie. Powrót do Boga nie dokonuje się automatycznie. Siłą rzeczy wiążę się on z procesem duchowej przemiany, która niekiedy bywa trudna i bolesna. Polega na zdobyciu postawy diametralnie przeciwnej postawie świata. Za „pamięcią o Bogu”, idzie w ślad „oddawanie” Bogu należnej czci, czyli praktyki religijne, które karmią i podtrzymują więź człowieka z Bogiem.
Psalmista jest świadomy tego, że odziedziczył od swych „ojców” wiarę i ufność do JHWH, Boga Izraela (w. 4-6), lecz nie tylko na swój własny użytek. Ma on bowiem święty obowiązek te dwa skarby duchowe przekazać następnym pokoleniom, swoim „dzieciom” (w. 31-32; por. Pwt 6, 20-25; Ps 78, 3-7; 102, 19). Na koniec jeszcze jedna ważna uwaga: otóż żaden z psalmów nie jest tyle razy cytowany w Nowym Testamencie co Psalm 22. Zapowiedziane zaś tutaj nawrócenie się narodów (w. 28), znalazło swój wyraz w Nowym Testamencie w wyznaniu wiary rzymskiego setnika: „Istotnie, ten człowiek był Synem Bożym” (Mk 15, 39).

Zakończenie

Człowiek od początku swego istnienia boryka się z tajemnicą cierpienia. Początkowo ludzie Starego Testamentu widzą w cierpieniu jedynie zło, którego nie powinno być na ziemi. Z czasem jednak, dzięki nauczaniu Proroków i Psalmistów, dostrzegają w cierpieniu duchowe dobro. Cenią go sobie jako skuteczne narzędzie Bożej pedagogii zmierzającej do „oczyszczenia” i „naprawienia” ludzkiej natury.

Cover photo: Jewgraf Siemionowicz Sorokin - Ukrzyżowanie (commons.wikimedia.org)

Ks. dr Henryk Skoczylas CSMA jest autorem następujących komentarzy do Psalmów:

Dwie drogi, dwa przeznaczenia człowieka (Psalm 1)

Pieśń O Królu – Mesjaszu: „Tyś Synem Moim” (Psalm 2)

Panie, Ty jesteś moją tarczą (Psalm 3)

Bóg otacza sprawiedliwego łaską jak tarczą (Psalm 5)

Wybaw mnie, o Panie, przez Twoje miłosierdzie (Psalm 6)

Wielkość Stwórcy i godność człowieka (Psalm 8)

Bóg ucieczką i nadzieją sprawiedliwego (Psalm 11)

Przymioty człowieka prawego (Psalm 15)

Hymn na cześć Stwórcy i Jego Prawa (Psalm 19)

Droga duchowego odrodzenia (Psalm 23)